Muzicka skola u Jagodini

Sa razvojem industrije krajem 19. veka, kreće i opšti razvoj Jagodine. Počinje sa radom Jagodinska pevačka družina, a prvi nastup u Jagodini zabeležen je aprila 1871. Njen horovođa je bio Jovan Konstantinović, učitelj sviranja i pevanja pri jagodinskoj Realnoj gimnaziji. Početkom 1887. u Jagodini postoji Pevačko jagodinsko društvo, a od 1891. i Pevačko društvo "Branko". U ovom periodu je delovalo više muzičkih stvaralaca. Jedan od njih je bio Božidar Joksimović koje je studije violine i kompozicije završio u Pragu. Jedno od značajnijih njegovih dela je prva srpska opera "Ženidba Miloša Obilića".
1898. u Jagodini je osnovano Pevačko društvo "Koča" čiji horovođa postaje tada 29-ogodišnji Vladimir Đorđević, učitelj muzike i pevanja u Muškoj učiteljskoj školi. Vladimir R. Đorđević je rođen 1.12.1869. godine u Brestovcu kod Zaječara u svešteničkoj porodici. Kao viši učitelj muzike dolazi u Jagodinu sa višegodišnjom pedagoškom praksom. Kasnije nastavlja sa stručnim usavršavanjem studirajući u Pragu i Beču. Najlepše godine svog života Vladimir Đorđević je proveo u Jagodini 1898-1912, za to vreme je postavio temelje muzičkog obrazovanja vodeći hor i orkestar učiteljske škole. Đorđević je za sobom ostavio veliki broj originalnih kompozicija (koje je posvatio učenicima - učiteljcima), udžbenika i notnih zapisa. Njegovo najvažnije delo je "Srpske narodne melodije 1-2" gde je iskazao opredeljenje za izučavanjem našeg folklora. Zbog toga se za njega kaže da je Vuk Karadžić naše muzičke kulture. Bavio se širenjem muzičke kulture i van Jagodine, a posebno se zalagao za kulturni život u gradu. 1904. organizovao je proslavu stogodišnjice Prvog srpskog ustanka i tada je sa svojom pevačkom družinom izveo kompoziciju ''Kočin hrast'' posvećenu ustaniku Koči Anđelkoviću. Umro je 22.06.1938. god. u Beogradu. Od 15.05.1974. Muzička škola u Jagodini sa ponosom nosi ime ovog kompozitora i profesora muzike.
Jedan od naslednika Vladimira Đorđevića je bio Milenko Paunović. Autor prve jugoslovenske simfonije delovao je vrlo kratko u Jagodini, ali je značajno uticao na razvoj muzičke kulture. Ugledni muzički stručnjaci Uglješa i Svetozar Smiljanić osnivali su orkestre i omogućavali učešće učenika u kulturno-umetničkim društvima. 1921. je osnovan KUD ''Abrašević'' i obnovljeni Pevačko društvo ''Koča''. Održavaju se koncerti Đačke družine ''Uzdanice'' sa mešovitim horom. Od članova društva ''Koča'' i građanskih društava 1935. je osnovano Pevačko društvo ''Sloga''. Uoči Drugog svetskog rata Jagodina je imala dva uspešna gradska hora. 11.03.1945. osnovan je KUD ''Milan Mijalković'' koji je bio pokretač celokupne muzičke aktivnosti i kulturnog života. Tu je značajno delovanje i okupljanje velikog broja muzičara, a posebno su značajni: Veljko Komarek, Gustav Brili, Georgije Astapov i drugi.
Pravi prodor muzičkog vaspitanja u Srbiji počinje tek posle Drugog svetskog rata. Na Međunarodnom kongresu muzičara u Francuskoj, našj zemlji je odato posebno priznanje za širenje muzičkog školstva. Na inicijativu muzičkih pedagoga i entuzijasta Veljka KOmareka i Gustava Brilija, uz podršku velikog broja građana, počele su pripreme za osnivanje muzičke škole u Jagodini. Ova, najmlađa muzička škola na teritoriji uže Srbije, osnovana je 1.12.1952. pod okriljem KUD ''Milan Mijalković'', a osnivač je bio Narodni odbor opštine SVetozarevo.
Prvi prijemni ispit je održan u zgradi Učiteljske škole 14.12.1952.god. a prijavilo se 78 kandidata. Primljeno je 39 učenika. Svečano otvaranje škole obavljeno je 11.01.1953. god. a prvi direktor škole bio je Gustav Brili kompozitor, pravnik, novinar, književnik i prevodilac. Na početku svog rada škola je imala 4 nastavnika, 3 klase klavira i 1 violine. Prvi jevni čas škola je održala 16.06.1953. u sali Narodnog pozorišta. Prvo sedište škole je bilo na Skveru Narodne omladine, a na današnjoj lokaciji Boška Buhe br.4 više od 35 godina. Od tada pa do danas kroz našu školu je prošao veliki broj učenika i nastavnika.
Od 1.12.2003. Škola je ustanovila i proslavlja 1. decembar kao Dan škole, dan kada su postavljeni ''temelji'' muzičke škole u Jagodini. Ovo je u isto vreme i datum kada je rođen kompozitor Vladimir Đorđević po kome naša škole nosi naziv.

Jagodinska Gimnazija u XX veku

Ukazom od 31. jula 1902. godine ponovo je u Jagodini otvorena drzavna cetvororazredna Gimnazija. Ukazom kralja
Petra I od 31. jula 1908. godine odobreno je Mihailu Jevticu da moze o svom trosku otvoriti cetvororazrednu zensku gimnaziju u Jagodini.

- Za vreme Prvog svetskog rata (1914-1918) Gimnazija u Jagodini nije radila. Vecina njenih nastavnika bili su vojni obveznici i aktivno su ucestvovali u odbrani zemlje. Zivote za odbranu Crbije u ovom ratu dali su Sreten Nikolic, direktor, i Jovan Ivkovic, profesor.

- Gimnazija je obnovila rad 1. marta 1919. godine. Od 1921. godine nosi nazim Privremena osmorazredna, a od 1924. Mesovita osmorazredna gimnazija.

- Godine 1932. Gimnazija se uselila u novu zgradu (danas zgrada OS "17. oktobar") u kojoj je radila do 1951. godine, kada se preselila u sadasnju zgradu ( u koju je do tad bila smestena Osnovna skola u Jagodini).

- Do skolske 1932/33. godine skola je radila pod imenom Realna mesovita gimnazija, a naredne skolske godine u izvestajima se pominje kao Drzavna realna gimnazija "Prestolonaslednika Petra". Od skolske 1934/35. godine Drzavna realna gimnazija "Naslednika prestola Petra" u Jagodini i pod tim imenom radi do 1944. godine.

- U toku Drugog svetskog rata (1941-1944) Gimnazija je radila uz povremene prekide, bez stalnog nastavnog kadra i adekvatnog prostora.

- Na svecanoj sednici Nastavnickog saveta od 19. septembra 1946. godine doneta je odluka da Gimnazija u Jagodini dobije ime "Svetoza Markovic" koje i danas nosi.

- Drustveno upravljanje u Gimnaziji uvedeno je 1. juna 1955. godine kada je odrzana i prva sednica Skolskog odbora. Iste godine osnovano je Skolsko sportsko drustvo "Iskra".

- Nastavnicko vece Gimnazije 1961. godine donelo je odluku da Dan skole bude 26. mart i da se obelezava svake godine.

- Na zahtev Skupstine opstine Svilajnac, Gimnazija u Jagodini je 1964. godine otvorila svoje izdvojeno odeljenje u Svilajncu, koje je dve godine kasnije preraslo u samostalnu Gimnaziju "Lazar Stanojevic".

-Septembra 1969. godine Gimnazija "Svetozar Markovic" u Jagodini je na svecan nacin obelezila sto godina plodnog rada i razvoja. Povodom ovog jubileja objavljena je knjiga "Od Jagodinske realcice do Gimnazije u Svetozarevu 1869-1969". Iste godine, 17. oktobra, Gimnazija je dobila Oktobarsku nagradu, najvece priznanje Opstine Jagodina.

- Na pocetku perioda (1969-1977) bilo je velikih promena u nastavnom kadru. Inace broj nastavnika kretao se od 35 u skolskoj 1969/70. do 39 u 1976/77. godini. U to vreme raste broj ucenika zainteresovanih za skolovanje u Gimnaziji pa se broj upisanih ucenika kretao od 705 u skolskoj 1969/70. do 772 u 1976/77. godini. Dosta je uradjeno na osavremenjavanju nastave, sto je doprinelo boljem uspehu ucenika. Izvrsena je adaptacija jednog dela zgrade i opremenja kabineta za hemiju, biologiju, strane jezike, fiziku, muzicko i likovnu delatnost i radionice za nastavu tehnickog obrazovanje. Posebno je bila znacajna investicija za opremanje trim kabineta za nastavu fizickog vaspitanja.

- U skolskoj 1979/80. godini uvedena je Druga faza usmerenog obrazovanja. Iste godine formirana je Radna organizacija sa 4 OOUR-a i Radnom zajednicom zajednickih sluzbi. Jedna od OOUR-a za usmereno obrazovanje bila je i skola "Svetozar Markovic" sa statusom pravnog lica. Pocetkom 1980. godine Odeljenje prve faza usmerenog obrazovanja u Rekovcu se izdvaja iz ove skole i formira kao Osnovna organizacija udruzenog rada za usmereno obrazovanje "Dan Mladosti".

- Na osnovi novog zakona o srednjem obrazovanju 6. jula 1990. godine ponovo je ustanovljena Gimnazija "Svetozar Markovic" sa drustveno-jezickim i prirodno-matematickim smerom.

- Od skolske 1991/92. godine u Gimnaziji se proslavlja 27. januar kao Savindan. Svetosavska svecanost se obelezava secenjem slavskog kolaca i organizovanjem svecane akademije. Osim ovog praznika, u skoli se redovno proslavlja 26. mart, Dan skole. Svaka proslava Dana skole pracena je izlaskom biltena, koji u najvecem delu pripremaju i uredjuju sami ucenici.

Jagodinska gimnazija u XIX veku

Prva srednja skola u Jagodini pod nazivom "Gimnazijska realka" pocela je sa radom 26. novembra 1869. Za prve nastavnike u Jagodinskoj realki postavljeni su: Maihajlo Markovic, suplent, koji je predavao srpsku gramatiku, zemljopis, racunicu i nemacki jezik, ucitelj Pavle Miletic, koji je predavao crkvenu istoriju i ucitelj Djura Jaksic, koji je predavao crtanje i krasnopis. Skola je zapocela rad u novopodignutoj skolskoj zgradi, opremljenoj za tadasnje uslove veoma lepim skolskim namestajem.
Na molbu gradjana Jagodine, 1873, godine ministar prosvete Stojan Novakovic dozvolio je otvaranje treceg razreda. Primljen je jos jedan nastavnik. Promenjeno je ime skole u "polugimnaziju". Dve godine kasnije, 1875, Jagodinska polugimnazija menja ime u "Nizu gimnaziju". Pocetkom skolske 1879/80 upisan je i IV razred u kome su bila 4 ucenika. Za vreme obelezavanja stogodisnjice Kocine krajne, 1888. godine, ucenici Jagodinske nize gimnazije stupili su u strajk zbog iskljucenja jednog njihovog druga iz skole. To je bio prvi strajk ucenika ove skole. Trajao je dva dana i zavrsio se kaznjavanjem velikog broja ucenika.
Godine 1898. doneta je odluka o ukidanju Jagodinske gimnazije,a vec pocetkom skolske 1898/99. godine u Jagodini je otvorena privatna gimnazija. U njoj su predavali honorarno uglavnom nastavnici u penziji i nastavnici Muske uciteljske skole iz Jagodine koja je pocela sa radom 1898. godine. Ukazom od 31. jula 1902. godine ponovo je u Jagodini otvorena drzavna cetvororazredna Gimnazija.

Prvi Srpski Ustanak

Razbijeni Srbi ipak ne izgube prisustvije duha, ni kuraži, da za slobodu svoju mreti nežale; stanu se opet u Crnom-vrhu za napad na Turke skupljati. Kara-Đorđe ode u Temnić, pa potom i u Levač, te sav narod okruga Jagodinskog na oružije podigne; pa po drugi put sa većom vojskom na Jagodinu 16. marta dođe, sa sviju strana Jagodinu obkoli i na juriš varoš uzme, mnoge Turke pobije i zarobi, koje ozlojeđeni Srbi zbog prve bitke sve izseku, varoš opljene i zapale.

No Dahija Kučuk-Alija kako je saznao, da Kara-Đorđe veliku vojsku opet kupi da na Jagodinu udara, i kad je čuo da on na Jagodinu ide, iziđe iz Jagodine sa Gušancem-Alijom i sa 1000 njegovi Krdžalija, pređe Bjelicu i provuče se kroz Crni-vrh preko Lipara, udari na Kragujevac, i odatle preko Belosavaca i Koraćice na Topolu, gdi Kara-Đorđevu kuću, vodenicu, ambar čardake, i druge zgrade popali, ranu svu pokupi i ode Beogradu.

Kara-Đorđe kad osvoji Jagodinu ostavi tu Jagodinske starešine da obdržavaju red i poredak u narodu, da čuvaju da nebi Turci od Ćuprije prodrli, i da vojsku svagda pripravnu imadu. Pa se sa svom svojom vojskom krene za Kučuk-Alijom i Gušancem u poteru. No kako su oni po izmakli bili; Kara-Đorđe u putu ostavi pešake, da polako idu, uzme sve konjanike i najkraćim putovima koje je on poznavo pojuri, da bi Kučuk-Aliju preteko, no jedva ga na konaku u Ropočevu stigne; i kad vidi da su se Turci oko vatri koje su naložili bili, razazurili - raskomotili - on onda zapovedi te konjanici konje odjašu i podalje od Turaka u jednom lugu povežu; pa onda uzme ljude, i potajno prikuči se bliže Turaka, pa na one koji su oko vatre sedili i ležali iz pomrčine opali iz pušaka, i ubije deset Turaka i mnoge ji rani, i htene ji još tući, no Turci u Talambase učine uzbunu i odma vatre pogasu pa ne spavajući svunoć, u zoru pojašu konje i odjure preko sela Vrčina Beogradu.

Kad Kučuk-Alija sa Turcima iz Ropočeva pobegne. Kara-Đorđe sutradan posle podne u dva sata u Ropočevu dočeka vojsku koja je za 14 sati od Jagodine došla, pa je raspusti kućama da vojnici svoje poslove svršavaju, i da su uvek gotovi da na poziv u boj pođu. Pa učini poruke i razašlje pisma po svoj Srbiji da se narod gdi nije usto protivu Turaka, na ustanak pokrene, i da se oko oni varoši iz koji Turci nisu isterati ili pobegli, i oko gradova, čuva da u sela Turci neizlaze, i da se u narodu održava red i poredak; a pored toga da sve starešine, sa pojedno dva do tri glavna čoveka na skupštinu u Ostružnicu 9. Aprila dođu.

...

Od početka ustanka, do odlazka Bećir-Paše u Bosnu, razbio je kara-Đorđe sa Srbima Turke na 24 mesta, i to lično on predvodeći vojsku, prvo u manjim bojevima: na Sibnici, Orašcu i Vrbici, - Kragujevačkog, i Drlupama i Ropočevu, Beogradskog okruga, u većim bitkama; na Rudniku Rudničkog i Batočini Kragujevačkog okruga; na Jagodini dvaput, prvije put bio suzbijen, a drugi put kad je više vojske pribrao, na juriš ju je osvojio. Posle toga, pod Vojvodom Vasom čarapićem na Leštanima; u više bojeva oko Topčidera, i oko Vračara; potom, lično na Požarevcu, gdi mu se Turci predadu, na Smederevu gdi Turke iz Varoši stera u Grad, i Grad u Muaseli, odatle opet u više bojeva na Vračaru, na Sopotu, Kumodražu i Željezniku. A na Jugo-Zapadu pod Vojvodom Jakovom Nenadovićem na Beljinu 23. Februara, na Valjevu i u Svileuvi 28. Februara, na Šabcu gdi je Varoš osvojen, 7. Marta, na Čokešini 18. Aprila, i na Šabcu opet, gdi su Turci 20. Aprila Grad Šabački Jakovu predali. Posle toga omanji bojeva na Lešnjici, Lipnici i Loznici, i opet na Šabcu, i pored ti više, i omanji bojeva i čarkanja Srbi sa Turcima imali su i na drugim mestima; i svuda Turci pobeđivani bili su, i iz ovi označeni mesta prognati.


Izvodi iz knjige Konstantina N. Nenadovića o Karađorđu, izdate u Beču, 1883. godine

Jagoda krcmarica

Jedna od legendi kako je Jagodina dobila ime je i prica o krcmarici Jagodi.
Evo price o njoj, preuzete sa Wikipedije:

Romantičari, maštari, pominju krčmaricu Jagodu, sa dvorima i hanom na Crvenom bregu iznad groblja, u čijem je podnožju raslo selo, nazvano po njoj Jagodina. Krčmarica Jagoda je, kazuju njeni poštovaoci, po suncu služila goste a pod sjajem meseca, sa 40 razbojnika, napadala i pljačkala bogate karavane kraj Carigradskog druma. Trajalo bi to do u beskraj, da i legenda nema kraj, pa se veli da je u jednoj pljački srela mladića, pred čijom je lepotom zadrhtala njena razbojnička ruka. Iznevereni prijatelji su je pustili da ga povede u svoje dvore, ali joj izdaju nikada nisu oprostili. Jedne noći nestao je u plamenu Jagodin han, nad čijim se zgarištem, u mrklim noćima, godinama čulo njeno jezivo kikotanje. Stariji pamte da je kraj groblja postojao komad neobrađenog zemljišta, koji se do skoro nazivao opštinska utrina, a nekad davno Jagodina livada. U vreme Turaka, od seoceta u podnožju Crvenog brega, izrašće njihovo naselje, koje će nazvati Jagodina palanka, pa otuda docnije i ime Jagodina.

podaci o Jagodini iz 1783

Prema podacima austrijskih uhoda iz 1783. godine, Jagodina je u to vreme imala 150 turskih, 15 hrišćanskih i isto toliko ciganskih kuća.
Podatak je iz knjige Uhođenje Srbije - Dr. D. Pantelić.

Prva voznje vozom do Jagodine

Do leta 1883. godine pruga je položena do sredine trase, a 17. juna probna lokomotiva stigla je do Jagodine. Dočekana je od mnoštva žitelja varoši i okolnih sela, a predsednik opštine Jovan Marinković sa 73 ''revnosna građana'' tim povodom poslao telegram ''Ljubljenom kralju''. Desetak dana kasnije prva lokomotiva je prešla preko Morave na stranu ćuprijskog atara na radost prekomoravskih žitelja, a 31. januara 1884. godine probni voz stigao je i do Niša.
Početkom avgusta 1984. godine, na zasedanje Narodne skupštine u Nišu, kralj Milan je putovao vozom. Voz je zastao u Jagodini, a kralj Milan bio pozdravljen plotunom sa 101 granatom Artiljerijskog bataljona. Na ulazu i izlazu iz železničke stanice, postavljeni su bili transparenti, a na peronu venjak pod kojim su služene ''vruće Kniclove kifle i hladno Kosovljaninovo crno pivo''. Kralj je sa svitom išetao do Skvera varoši, gde mu je narod pripremio i odigrao kolo, kasnije nazvano ''Kolo kralja Milana.''
Po povratku iz Niša sa zasedanja Narodne skupštine, kraljevski voz je kod Ćuprije naišao na poplavljenu prugu. Moravu je kralj Milan prešao čamcem, a potom vozom nastavio put Beograda.
Pruga Beograd-Niš je svečano predata u saobraćaj 23. avgusta iste godine, kada je objavljen i prvi red vožnje. Voz ''Ajzeban''je pošao iz Beograda u 8,35 časova sa stotinak putnika u devet vagona sve tri klase. Do Jagodine je prevalio 136 kilometara do 15,o5 časova. Prva putovanja vozom na ovoj realiciji trajala su punih sedam sati.


deo teksta
pocivseg Miroslava Kovacevica - Geze
uvazenog pravnika Jagodinskog

Jagodinsko društvo Dobrotvor

Prema nekoliko siromašnih arhivskih izvora, u toku 1900. godine osnovano je socijalno humano društvo "Dobrotvor" sa upravom u sastavu : predsednik T.M.Djordjević, Sveta P. Lučić, Djoka M. Djordjević, Jova Jovanović i Mirko S. Radovanović. Njihova imena se nalaze na pismenom ovlašćenju kojim je Društvo dalo pravo advokatu Dragutinu Pećiću da ga može zastupati u pravnim i finansijskim poslovima. Sudećim po autoritativnim imenima u upravi, može se verovati da se računalo na širok odziv donatora dok je angažovanjem advokata trebalo da prikupljena sredstva uveća okamaćivanjem preko berzanskih transakcija. O tome, medjutim, nema autentičnih podataka.

Pododbor Crvenog krsta u Jagodini 1877. godine

U decembru 1877. godine emisari Glavnog odbora Drustva crvenog krsta iz Beograda posetili su Jagodinu radi reorganizacije Pododbora ratnih stradalnika u Pododbor crvenog krsta. Na sastanku je odato priznanje clanovima ranijeg pododbora za angazovanje u proteklom periodu i prograseno osnivanje Jagodinskog pododbora crvenog krsta, sa predsednikom Milenkom Obradovicem, podpredsednikom Milenkom Timicem, delovodjom Aleksandrom Novakovicem, blagajnik je bio Dimitrije Donic, za magacionera Mihajlo Veljkovic, i drugi clanovi. U narednim godfinama , socijalnim aktivnostima u varosi bavili su se clanovi Crvenog krsta, samostalno i u zajednistvu sa humanim zenskim drustvima.

Srednje škole u Jagodini u XIX veku

- Prva srednja skola u Jagodini pod nazivom "Gimnazijska realka" pocela je sa radom 26. novembra 1869. Za prve nastavnike u Jagodinskoj realki postavljeni su: Maihajlo Markovic, suplent, koji je predavao srpsku gramatiku, zemljopis, racunicu i nemacki jezik, ucitelj Pavle Miletic, koji je predavao crkvenu istoriju i ucitelj Djura Jaksic, koji je predavao crtanje i krasnopis. Skola je zapocela rad u novopodignutoj skolskoj zgradi, opremljenoj za tadasnje uslove veoma lepim skolskim namestajem.

- Na molbu gradjana Jagodine, 1873, godine ministar prosvete Stojan Novakovic dozvolio je otvaranje treceg razreda. Primljen je jos jedan nastavnik. Promenjeno je ime skole u "polugimnaziju". Dve godine kasnije, 1875, Jagodinska polugimnazija menja ime u "Nizu gimnaziju". Pocetkom skolske 1879/80 upisan je i IV razred u kome su bila 4 ucenika. Za vreme obelezavanja stogodisnjice Kocine krajne, 1888. godine, ucenici Jagodinske nize gimnazije stupili su u strajk zbog iskljucenja jednog njihovog druga iz skole. To je bio prvi strajk ucenika ove skole. Trajao je dva dana i zavrsio se kaznjavanjem velikog broja ucenika.

- Godine 1898. doneta je odluka o ukidanju Jagodinske gimnazije,a vec pocetkom skolske 1898/99. godine u Jagodini je otvorena privatna gimnazija. U njoj su predavali honorarno uglavnom nastavnici u penziji i nastavnici Muske uciteljske skole iz Jagodine koja je pocela sa radom 1898. godine.